Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаан өнөөдөр (2025.06.02) болж, “Монгол Улсын Ерөнхий сайдад итгэл хүлээлгэх тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг хэлэлцлээ.

     Хэлэлцэх асуудалтай холбогдуулан Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ үг хэлж, тогтоолын төслийг танилцууллаа. Тэрбээр хэлсэн үгэндээ, энэ асуудал хамтарсан Засгийн газар, Ерөнхий сайдын асуудал гэхээс илүү Монгол Улсын ирээдүйг цаашид ямар замаар хөтлөх вэ гэдэг салаа замын асуудал болохыг онцлоод, бид 76 гишүүнтэй парламенттай байх үед засаглалын дундаж хугацаа 1.5 орчим жил байсан, цаашид үүнийг хэрхэн өөрчлөх вэ, яаж тогтвортой засаглалыг авч үлдэх вэ гэдэг энэ асуудал бол 126 гишүүнтэй парламентын шинэ тогтолцооны анхны кэйс болж үлдэх түүхэн ач холбогдолтой гэлээ.

Монгол Улс бол хоёр том гүрний дунд оршин тогтнодог парламентын засаглалтай ардчилсан улс бөгөөд парламент цаашид бүрэн эрхт байдал, ардчилсан үнэт зүйлээ хамгаалах гадна, дотнын олон сорилттой нүүр тулах болно гэж Ерөнхий сайд дурдаад, амьдралаа ямар байхыг сонгох, хувь тавилангаа өөрөөр тодорхойлох эрх бол Монголын иргэд, ард түмний төлөөлөл болсон парламентын онцгой бүрэн эрх болохыг онцолж, өнөөдрийн нээлттэй хурлын үр дүнд олон нийтийн нийтлэг хүсэл эрмэлзэлд тулгуурлан эцсийн шийдвэрээ гаргана гэдэгт эргэлзэхгүй байгаагаа илэрхийлэв.

.     Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Баярбаатар Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2-т заасны дагуу санал хураалтыг нууцаар явуулах, ингэхдээ хуудсаар санал хураах горимын санал гаргасныг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн байна. Хуулийн дагуу Байнгын хороо тооллогын комиссыг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Баярбаатар, Б.Батбаатар, Ж.Баярмаа нарын бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулж, тус комисс нууц санал хураалтыг зохион байгуулжээ. Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн дийлэнх олонх буюу 73.9 хувь нь Ерөнхий сайдад итгэл хүлээлгэхийг дэмжиж, Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлж, батлуулах нь зүйтэй гэж үзсэн байна.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал дүгнэлтийг сонссоны дараа Улсын Их Хурал дахь Ардчилсан намын бүлгийн санал дүгнэлтийг тус бүлгийн дарга, Улсын Их Хурлын гишүүн О.Цогтгэрэл танилцуулсан юм.

     Санал хураалтад оролцохгүй байх нь Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэд итгэл үзүүлэхгүй гэсэн улс төрийн шийдвэр гээд "Нэгдүгээрт, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өөрийнхөө болон хамаарал бүхий этгээдүүдийн хэрэглээ, хууль ёсны орлогоо нотлохыг шаардсан иргэдийн шаардлагад хариулахын оронд өөрт итгэл үзүүлэх асуудлыг Монгол Улсын Их Хуралд оруулж байгаа нь ард иргэдийг төөрөгдүүлж буй зарчимгүй үйлдэл" гэв. Хоёрдугаарт, Монгол Ардын Намын бага хурлаас Ардчилсан Намыг Засгийн газраас гаргах шийдвэр гаргасан нь Хамтарсан Засгийн газар байгуулах улс төрийн намуудын төлөөллийн байгууллагуудын гаргасан шийдвэр, хамтран ажиллах гэрээг бүдүүлгээр зөрчсөн үйлдэл гэж Улсын Их Хурал дахь Ардчилсан Намын бүлэг үзсэнийг танилцууллаа. Тус бүлэг Хамтарсан Засгийн газраас Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн хөгжлийн хөтөлбөр, бүсчилсэн хөгжлийн бодлого, мега төслүүд, түүний дотор Гашуунсухайтын хил холболтын төмөр зам, Үндэсний баялгийн сан, Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцын санхүүжилт, говийг усжуулах гэх мэт томоохон бодлого, төслүүдийг дэмжсэн шийдвэр гаргаж байсныг Улсын Их Хурлын гишүүн О.Цогтгэрэл сануулав. Иймд тус бүлэг Ерөнхий сайдад итгэл үзүүлэх, эсэх асуудлаарх Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдааны санал хураалтад оролцохгүй байх шийдвэр гаргасныг дурдаад, цаашид Ардчилсан Нам иргэдийнхээ итгэлийг хүлээсэн, хариуцлагатай төр засаг байгуулж, тогтвортой ажиллах чиглэлээр хууль дээдлэх ёс, Үндсэн хуулийн зарчмын хүрээнд идэвхтэй ажиллана гэлээ.

       Ерөнхий сайдад итгэл хүлээлгэх, эсэх асуудлаарх санал хураалтыг илээр явуулах талаар хэд хэдэн гишүүн санал илэрхийлсэн бөгөөд Хамтарсан Засгийн газарт ажилласан сайд нарын ажлыг үнэлж дүгнэсэн байр суурь илтгэхийн зэрэгцээ үүсэж бий болсон улс төрийн нөхцөл байдлын өрнөлийн талаар тодорхой тайлбар шаардсан асуултуудыг тавьж байсан юм. Засгийн газрын тогтворгүй байдал иргэд, олон нийт, бизнес эрхлэгчид, хөрөнгө оруулагчдад хэрхэн нөлөөлнө гэж дүгнэж буйг нь Ерөнхий сайдаас Улсын Их Хурлын гишүүд асууж, нийгэм, оюун санааны хамгийн нөлөө бүхий, оюунлаг бүлэг хэсэг Засгийн газрыг эсэргүүцэж байгаа тохиолдолд цаашид хувийн өмч, чөлөөт зах зээлийг дэмжиж ажиллаж чадах эсэх, Засгийн газар танхим доторх зөрчлөө шийдвэрлэж чадахгүй нөхцөлд хэрхэн итгэл хүлээлгэх, парламентын сонгодог зарчмыг хадгалахад ямар эрсдэл бодитойгоор бий болж байгаа, боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн халамж, хамгааллын асуудлуудад анхаарал хандуулах зэрэг өргөн хүрээний асуудлыг хөндөж байлаа.

Энэ үед Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд хүрэлцэн ирж байр сууриа илэрхийллээ. Тэрбээр, Ерөнхийлөгч Улсын Их Хурлын үйл ажиллагаанд хүндэтгэлтэй хандаж, Засгийн газрыг бүх талаар дэмжиж ирснээ дурдаад, Монгол Улсад хүн бус хууль засаглах ёстойг сануулж, Ерөнхийлөгчийн засаглалд шилжих тухай асуудлыг огт дэмжихгүй гэдгээ илэрхийлсэн юм.

     Тэрбээр, парламентын засаглалыг тууштай дэмжиж буй итгэл үнэмшлээ илтгэн, 2019 онд Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахад гар, бие оролцож, Ерөнхийлөгчийн олон эрх мэдлээс татгалзсаны зэрэгцээ Авлигатай тэмцэх газрыг гүйцэтгэх засаглал руу шилжүүлэн, шүүгчдийг томилох эрх мэдлээ Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлд өгсөн тухай ярив. Түүнчлэн засаг, төрийг дарамтлаагүй гэдгээ хэлж, парламентын засаглалыг тууштай дэмжих, бэхжүүлэх болон өөрийнх нь бүрэн эрхийн хугацаанд Үндсэн хуульд өөрчлөлт орохгүй, дахин Ерөнхийлөгчид нэр дэвшихгүй гэдгээ албан ёсоор мэдэгдэв. Түүнчлэн Үндэсний баялгийн сан байгуулах асуудлыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч санаачлан, Үндсэн хуульд оруулснаа сануулж, байгалийн баялгийг ард түмэн ижил тэгш хүртэх ёстой гэсэн хатуу байр суурьтай байгаагаа онцлоод, талбай дээр гарч жагсан шударга ёсыг шаардаж байгаа ард түмнээ сонсож ажиллахыг Улсын Их Хурал, Засгийн газарт зөвлөсөн юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх үгээ хэлсний дараа Улсын Их Хурлын гишүүд үргэлжлүүлэн үгээ хэллээ. Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэбат үндэсний эв нэгдлийг эрхэмлэх байр сууриа онцолж, Ерөнхий сайд орлогоо нотолж, цаашид улс төрийн намууд үр дүнтэй хамтран ажиллана гэдэгт итгэлтэй байгаагаа дурдсан бол Улсын Их Хурлын гишүүн О.Саранчулуун Засгийн газар солигдох нь ард иргэд, тэр дундаа хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд хэрхэн нөлөөлдгийг тооцож үзсэн эсэхийг асууж, төр, засагт тоглоом шиг хандахаа зогсоохыг сануулж, ил тод, ойлгомжтой Засгийн газрын шаардлаа. Улсын Их Хурлын гишүүн О.Батнайрамдал үндэсний баялгийн сан, түүний менежментийн талаар, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Хэрлэн парламентын тогтолцоог цаашид төгөлдөржүүлэхийн тулд эрсдлээс хэрхэн сэргийлэх асуудалд анхаарал, сөрөг хүчний хяналт, хариуцлагыг бий болгох нь зүйтэй тухай онцолсн бол Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир санал хураалтыг илээр явуулах хүсэлт тавив.

     Хамтарсан Засгийн газар хүндрэлтэй нөхцөлд нийтлэг эрх ашгийн төлөө тууштай ажилласныг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Амарсайхан онцолж, нэг санаа зорилготой байж чадсан гэдгийг дурдсан бол Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Лувсанжамц Монголын залуучууд худалдагдаагүй, ирээдүй, мөрөөдлөө худалдахгүй гэдгийг хэлж, жагсаал зохион байгуулсан залууст талархал илэрхийлэн, цаашид ажиллах Засгийн газар төрийн бодлогыг тууштай үргэлжлүүлж, боловсрол, эрүүл мэнд, эрчим хүчний бодлогыг тэргүүнд тавьж, ёс зүйтэй, нийгмийн мэдрэмжтэй, эвийг эрхэмлэж ажиллахыг зөвлөв. Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Ганмаа өнөөдрийн хэлэлцүүлгээс үнэн бодит байдал хаанаа байгаа нь эргэлзээтэй болчихлоо гээд нийгмийн тэгш бус байдлыг арилгаж байж бид олон асуудлыг шийдэх агаад үүний тулд үнэнтэй нүүр тулж, сүүлийн 30 жилд өндөр албан тушаал хашиж байсан хүмүүс бүгд орлогоо нотолж, нөхцөл байдлыг бодитойгоор ярьж, хэлэх ёстой гэлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Э.Одбаяр Монголын улс төр, засаглалын түүхэнд томоохон сургамж болохуйц үйл явдал болж байна хэмээн онцлоод хамтарсан Засгийн газрын үйл ажиллагаа МАН-ын дунд шатны албан тушаалтнуудад тухгүй санагдсан бололтой гэж дүгнэж буйгаа тэмдэглэж, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэд баяр хүргэж, амжилт хүссэн юм.

Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Бум-Очир өнгөрсөн хугацаанд Монголын ард түмний хамгийн их алдсан зүйл бол төр, засагтаа итгэх итгэлээ алдсан, энэ итгэлийг эргүүлж олж авах нь чухал гэдгийг онцолсон бол Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин төрийн дээр МАН гарсныг харуулж буй болон сонгуульд өрсөлдөх намууд бэхжиж байгаагаас эрх баригч намын дарга, удирдлагууд болгоомжиж байгаа үйл явдлууд, мэдэгдлүүд шил даран гарч буйд харамсаж байгаагаа илэрхийлэв. Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Баясгалан хувиа болон намаа бодож бус, улс орны эрх ашгийг, ард иргэдээ, хүмүүсээ бодож шийдвэр гаргахыг захиж, Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Батсуурь МАН-ын Бага хурлаас зохисгүй шийдвэр гаргаж, хамтарсан Засгийн газрыг тараасан нь байж боломгүй зүйл гэдгийг анхааруулсан юм.

     Эцэст нь Улсын Их Хурлын гишүүн, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өөрт нь итгэл хүлээлгэх, эсэх асуудлыг парламентаар олон талаас нь хэлэлцүүлж, Монголын төрт ёсны түүхэнд үлдээхийг хүссэнээ, ил тод, нээлттэй парламентын мэтгэлцээн болоосой гэж хүссэнээ хэлсэн юм. Цаашид хамтарсан Засгийн газар олонтаа байгуулагдаж, үр дүнтэй ажиллана гэдэгт итгэлтэй байгаагаа тэрбээр илэрхийлж, сонгодог парламентын засаглалыг төгөлдөржүүлж байж Монгол Улс тодорхой, тогтвортой хөгжинө гэв. Тэрбээр олон нийтэд эргэлзээ төрүүлсэн асуудалд нэр холбогдсондоо уучлалт гуйж, хуулийн дагуу шалгагдаад нотлогдоно гэдэгт бол эргэлзэхгүй байгаагаа илэрхийлэн, цааш цаашдаа олон асуудлын шалтгаант холбоо, хөшигний ард өрнөж байгаа үйл явдлууд Монголын улс төрд ил тод байгаасай гэж хүсэж байгаагаа тэмдэглэлээ.

Улсын Их Хурлын гишүүд үг хэлж дууссаны дараа хэлэлцэж буй тогтоолын төслийг батлах талаар санал хураалт явуулахтай холбогдуулан Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга Ж.Бат-Эрдэнэ санал хураалтыг нууцаар, саналын хуудсаар явуулах гормын санал гаргасан юм. Энэхүү горимын саналыг дэмжих, эсэх талаар санал хураалт явуулахад Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 77 буюу 65.3 хувь нь дэмжив.

   Тооллогын комисс хуралдаж, даргаа сонгон, “Нууц санал хураалт явуулах, дүн гаргах журам батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл боловсруулсныг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжин батлав. Тогтоолын эцсийн найруулгыг сонссоны дараа тооллогын комисс уг журмын дагуу санал хураалтыг нууцаар, саналын хуудсаар явуулж, дүнг нэгтгэлээ. Санал хураалтын дүнг Улсын Их Хурлын гишүүн, тооллогын комиссын дарга М.Нарантуяа-Нара уншиж танилцуулсан юм. Нууц санал хураалтад 82 гишүүн оролцсоноос 53.6 хувь буюу 44 нь "Монгол Улсын Ерөнхий сайдад итгэл хүлээлгэх тухай" Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг батлахыг зөвшөөрсөн бол 46.4 хувь буюу 38 нь татгалзжээ.

Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулиар нийт гишүүдийн олонх буюу 64 гишүүн дэмжсэн тохиолдолд Ерөнхий сайдад итгэл хүлээлгэх боломжтой байсныг Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан танилцуулж, тогтоолын төсөл батлагдаагүй тул Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг огцорсонд тооцох тухай тогтоол батлагдсанд тооцлоо. Уг тогтоолоор, шинэ Ерөнхий сайд томилогдох хүртэл хугацаанд үүрэгт ажлаа гүйцэтгэж байхыг Л.Оюун-Эрдэнэд даалгав.

Ингээд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ үг хэлж, цар тахал, дайн, тариф зэрэг олон улсын ээдрээтэй үед ард түмэндээ зүтгэсэн нь нэр төрийн хэрэг байсныг дурдан, өнөөдөр ордонд хүч мөхөстөж байгаа ч, олон нийтийн хүсэл эрмэлзэл огт өөр гэдгийг онцолж, аалзны тор мэт сүлжилдсэн ашиг сонирхлын сүлжээ ард түмнийг дийлнэ гэж үгүй гэлээ.

Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн явуулсан бодлого, үйл ажиллагааг өндрөөр үнэлж байгаагаа илэрхийлж, олон жил гацсан том төслүүдийг урагшлуулсан нь Засгийн газрын түүхэн үйл хэрэг гэдгийг тэмдэглэн амжилт хүссэнээр чуулганы нэгдсэн хуралдаан өндөрлөлөө.