Эрдмийн цагаан өргөөнд хүүхэд багачууд чуулахгүй хоёр намрыг ардаа үдэж энэ хугацаанд оюутан залуус, сурагчид бие даан суралцах ухааныг эзэмшжээ. Намар болж урт удаан амралтын дараа их хот хөдөлгөөнд орж, сурагчид, оюутан залуус оюун ухаанаа цэнэглэхээр эрдмийн цагаан өргөөндөө цугларлаа. Энэ үед “Гурван ногоон туг”-тай гэж тодрон яригдах “Эрдмийн өргөө” цогцолбор сургуулийг зорьж, хичээлийн нэг өдөртэй танилцлаа. 

АМЖИЛТАА АХИУЛСАН ОН ЖИЛҮҮД

  “Эрдмийн өргөө” цогцолбор сургуулийг тэртээ 1998 онд Нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар 43, 56 дугаар сургуулийг нэгтгэн бүтцийг нь өөрчилж байсан түүхтэй аж.

    Их үд болж хонх дуугарлаа... Их завсарлага эхэлж сурагчдын  дуу ойрд сонсоогүй танил мэдрэмж. Үүднээсээ эхлэн нандин дурсамжийг минь тэрхэн хоромд сэдрээж орхисныг нуух юун. Сургуулийн үүдэнд хариуцлагатай жижүүр гарч, сургууль руу орж, гарч байгаа хүүхэд нэг бүрийг, гаднаас орох иргэдийг бүртгэлжүүлэн, халдвар хамгааллын дэглэм мөрдүүлнэ.

    “Наранцэцэг”-ээр үүдээ тохижуулсан тус сургууль цэцгээр анги танхимаа чимсэн нь нүдэнд тусна. Багштайгаа инээмсэглэн мэндлэх сурагчид, дүрсгүйтэн гүйх хөвгүүдийн хөдөлгөөн, цонхоор ширтэн ярилцах охидын шивнээ сургуулийн хамгийн жаргалтай дүр зураг. Сургуулийн гурван давхарт “бичил ой” байгуулжээ. Төсөөлбөл байгальд байгаа мэдрэмж. Зарим хүүхдүүд сурагчийн дүрэмт хувцаснаас гадна ногоон тууз зүүсэн харагдана. Сэтгүүлч миний уг сургуулийг зорин ирсэн шалтгаан энэ байлаа. 

          “Эрдмийн өргөө” цогцолбор сургууль “Тогтвортой хөгжлийн боловсрол”-ын талаарх ойлголтыг 2009 оноос авч хүүхэд, эцэг эхчүүд, багш нарт сургалт явуулахын зэрэгцээ сургуулийн гадаад болон дотоод орчинд эко орчин нөхцөл бүрдүүлж эхэлсэн байна. Хэрхэн эрчим хүчний хэрэглээгээ багасгах, хог хаягдлаа ангилан ялгах, гялгар уутны хэрэглээнээс татгалзах, усаа хайрлаж хэмнэх, бусдад үлгэрлэж, нөлөөлөх гээд зөв дадал хэвшилд суралцжээ. Өдөр бүр сурагчид цэцгээ услах, эрчим хүчээ хэмнэх, ногоон байгууламжаа хөгжүүлэх ажлыг тогтмол хийдэг гэнэ. Энэ бүгдийг хүүхэд нэг бүрчлэн хэрэгжүүлж чадсаны үндсэн дээр гурван "НОГООН ТУГ”-ийн эзэн болсон байна.
 
Танхимын сургалтаар олж авсан онолын мэдлэгийг чадвар болгон хувиргах, боловсрол, гоо зүй, ёс суртахууны зөв дадал хэвшилтэй, эх орон түүх соёлоороо бахархах үндэсний үзэлтэй, нийгэмд бие даан амьдрах чадвартай, зөв хүмүүжил төлөвшилтэй оюунлаг чадварлаг иргэнийг төлөвшүүлэхээр “Аялагч хүүхэд” хөтөлбөрийг 9 жил амжилттай зохион байгуулж, 19 чиглэлд нийт 6,637 сурагч, давхардсан тоогоор 1,284 багш хамрагдсан байна.
    “Эрдмийн өргөө” сургууль нь Юнеско Олон улсын байгууллагын “Боловсролын шинэ санаа, санаачилга” шалгаруулах тэмцээнд нэр дэвшин оролцож, “Эко орчин” буюу хоггүй сургууль аянд тэргүүн байр, “Эрчим хүчний ухаалаг хэрэглээ” аяны тэргүүн байр, “Ногоон орчин танхимын бус сургалт”-ын тэргүүн байрыг эзлэн “Хүрэл гэрэгэ”, “Мөнгөн гэрэгэ” хүртэн гурав дахь ногоон тугаа авч байжээ. Нэг үгээр хэлбэл Олон улсын эко хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж чадсан учраас тэр.  

Сургууль нь, багш нь, сурагчид, эцэг эхчүүд бүгд нэгдэн ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖИЛД хүрэх ирээдүйн зураглалаа хийжээ. 

ҮЛГЭР ЖИШЭЭ СУРАГЧИД...

  Ажиглаад байх нь ээ, Хүүхдүүдийн хүмүүжил, аливаад хандах хандлага, төлөвшил өөрчлөгдөж. Гэхдээ яаж үү? энэ асуултын хариулт нь ердөө “Тогтвортой хөгжлийн боловсрол” гэх гуравхан үгний цаана байх аж.

    Ахмад настай хүмүүсийг хүндлэх, хайрлах, бусдын хаясан хогийг төвөгшөөлгүй хаяж, сургууль болоод гэр орчимдоо цэцэг тарьж, мод ургуулж, байгаль эх дэлхийгээ хамгаалж, орчин тойрондоо эерэг бүхнийг түгээхийг сурагчид эрмэлздэг болжээ. Энэ нь “Тогтвортой хөгжлийн боловсрол-2” төсөл сургалтын хөтөлбөр, агуулгад бүрэн шингэж, сургууль, эрдэмтэн багш нарын заах арга барил, боловсролын тогтолцоо өөрчлөгдөж байгаагийн илрэл юм. 
    Хүн гэдэг амьтан цаг ямагт мэдэхгүй зүйлээ мэдэж, судалж өөрийгөө хөгжүүлэх нь нэн тэргүүний чухал асуудал юм шиг. Хэрэв тэгж чадахгүй бол эрин зуунтайгаа хөл нийлүүлэн алхаж чадахгүй гэсэн үг. Харин “Эрдмийн өргөө” цогцолбор сургуулийн сурагчид сурах хүсэл тэмүүлэл дүүрэн, бага балчир наснаасаа ухаан суусан “хэрсүү”. Тэд дээрх төслийн хүрээнд сурсан мэдсэн зүйлээ амьдрал ахуйдаа хэрэгжүүлж, тог, ус, эрчим хүчээ хэмнэсний ач холбогдлыг биеэр мэдэрч эхэлсэн байна. 

    Байгалийн ухааны заах аргазүйн багшаар удирдуулсан 6-11 дүгээр ангийн 25 сурагч “Эко энержи” клубт нэгдэн сургуулийн гадна болон дотоод ногоон байгууламжийг хөгжүүлэх ажлыг эрчимтэй явуулж эхэлжээ. Гадаах хөрсөнд ямар мод таривал тохиромжтой вэ гэдгийг судлан хөрсний хэв шинжийг тодорхойлох туршилт хийж, Улиас, Хайлаас, Монос зэрэг 14 төрлийн 1,000 гаруй мод тарьж суулгасан байна. Сурагчид ээлж гарган модоо услах, цэвэрлэх, хамгаалах, арчлах ажлыг тогтмол хийдэг. Түүнчлэн хаягдал батерей хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд сөрөг нөлөө үзүүлдэг тул батерей цуглуулан Монголын хог дахин боловсруулах үндэсний хороонд тушаах болж. Мөн гялгар уут, гол цаасны хэрэглээг багасгаж сургуулийн орчинд ч, гэртээ ч зөв дадал хэвшлийг бий болгожээ. 

“Эко энержи” клубийн гишүүн Н.Тэмүүлэл: 

Манай сургуульд “Тогтвортой хөгжлийн боловсрол” хөтөлбөр хэрэгжээд багагүй хугацаа өнгөрсөн. Бид энэ хугацаанд олон зүйлийг сурч мэдсэн. Хүн бүхэн гэрлээ унтраах, байгаль дэлхийгээ хайрлах, эрчим хүчээ хэмнэх, усаа гамнах мэтээр амьдралд хэрэгтэй зүйлсийг сурч мэдэж байна. Үүнийг хүн болгон мэддэг ч бодит амьдрал дээр хэрэгжүүлдэггүй. Иймээс бид үлгэрлэх ёстой гэж үзэн нэгдсэн. Бидний тарьсан мод цэвэр агаар бэлэглэж, орчин тойронд дулаан уур амьсгал, эерэг бүхнийг түгээдэг гэж бодохоор сайхан санагдаг. Ярих биш хийдэг байхыг уриалж байна. 

“Эко энержи” клубийн гишүүн Д.Эгшиглэн: 

  Сурагч бидэнд хамгийн чухал нөлөөлөгч бол сургууль, багш нар минь юм. Манай сургуулийн багш нарын заах арга барил, хандлага маш өвөрмөц. Бидэнд ерөнхий боловсролын хичээл заахаас гадна танин мэдэхүйн сонирхолтой аян, челленж /challenge/ зохион байгуулж, үүнд хүүхдүүд идэвхтэй хамрагддаг. Хэрэв та анзаарсан бол манай сургуулийн нэг давхрын зүүн буланд хаягдал зай цуглуулах хайрцаг бий. Тэр хайрцгийг харахад яг л аварга том зай шиг. Бид тэрхүү саванд гэртээ байгаа хэрэггүй болсон товчин зай, хуруу зай цуглуулдаг. Нэг хуруу зай нэг метр квадрат хөрсийг бохирдуулах, 8,000 литр усыг хордуулах хүчин чадалтай байдгийг хүн болгон мэддэггүй.

  Харин нэг хуруу зай ханын цаганд хоёр сар гаруй хугацаанд ажилладгийг андахгүй байх. Тэр зай хог болон хаягдсанаар хөрс бохирдож, тухайн хэсэг шим тэжээлгүй болж, тархины мэдээллийн системд саатал оруулж, ургийн гажигтай болох, хорт хавдар үүсгэх зэрэг чимээгүй сөрөг нөлөөг дагуулдаг. Энэ бүх зүйлийг “Тогтвортой хөгжлийн боловсрол” төслийн хүрээнд бид сурч мэдсэн. 

ӨӨРЧЛӨЛТИЙГ ТҮҮЧЭЭЛЖ БУЙ ЭРДМИЙН ӨРГӨӨ

     Швейцарын хөгжлийн агентлагийн дэмжлэгээр Боловсрол, шинжлэх ухааны яам, Байгаль орчин, аялал, жуулчлалын яам хамтран “Тогтвортой хөгжлийн боловсрол” төслийн хоёрдугаар үе шатыг 2020 оноос хэрэгжүүлж эхэлсэн. 

Эхний үе шатанд Монгол Улсын бүх шатны боловсролын сургалтын агуулга, хөтөлбөр, багшийн арга зүй, сурах бичиг, сургалтын хэрэглэгдэхүүнд тогтвортой хөгжлийн үзэл санааг тусгаж өгсөн бол одоо түгээн дэлгэрүүлэхэд сурагч, багш, эцэг эхчүүд, сургууль, салбар яам, эрдэмтэн судлаачид ДУУ НЭГТЭЙГЭЭР уриалж, гар бие оролцож байна.

    “Эрдмийн өргөө” цогцолбор сургууль залуу боловсон хүчнээр хүч сэлбэжээ. Тиймдээ ч дадсан арга барил, тогтсон хандлага, үзэл санааг эвдэн сургуульдаа шинэлэг арга барилыг нэвтрүүлжээ.

   Сургууль, багш, сурагчдын хамтын оролцооны дүнд ӨӨРЧЛӨЛТ бий болов. Чухамдаа эрдэм мэдлэгээр ундаалж буй сурагчид зөвхөн тоо бодож, үсэг сурахаас гадна зөв төлөвшил, дадал хэвшилтэй, зөв хэрэглээтэй АМЬДРАХ УХААНД суралцаж байна.

      БШУЯ-ны Сайдын 2013 оны 6-р сарын 14-ний өдрийн А/229 тоот тушаалаар “Эрдмийн өргөө” цогцолбор сургууль нь “Үндэсний лаборатори цогцолбор сургууль” болсон юм. Иймдээ ч сургуульдаа нэвтрүүлж буй сургалтын агуулга, арга барил, үйл ажиллагааг үндэсний хэмжээнд түгээн дэлгэрүүлэхэд түүчээлэн оролцож байна. Эх хэлээ эрхэмлэдэг, бие даан суралцах чадвартай хүнлэг, бүтээлч, эрүүл чийрэг иргэн төлөвшүүлэхээр зорьж буй эрхэм хамт олонд амжилт хүсье. 

   Амьдрал гэх хөлгүй далайд “хөлөө олох” аргыг зааж, шалгалтад бус АМЬДРАЛД бэлтгэгдсэн хүүхэд энд суралцана. Энэ бол эгэл жирийн сургууль ч энгүй их эрдмийн өргөө байлаа. Нэгэн сургуулийн хаалга татаж, ажил үйлсээр нь аялсан нэг өдөр ард үлдэж, соронз адил татсан сургуулийнхаа хаалгыг зөөлөн хаах цаг иржээ. 

Сайхан ирээдүй ирж байна даа... 

Сэтгүүлч А.ТАМИР