Сонсголын үйл ажиллагаа Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1 дэх хэсэгт заасан хараат бус, бодитой, иж бүрэн мэдээлэлд тулгуурлан, ард түмний нийтлэг ашиг сонирхлыг дээдэлж, ил тод байх зарчмыг хангах бөгөөд гагцхүү үнэн, бодит баримтад үндэслэн Улсын Их Хурлын шийдвэр гаргах нөхцөлийг бүрдүүлэхийн тулд ажиллана гэдгийг сонсгол даргалагч тэмдэглэлээ. Сонсголын сэдэв, цар хүрээнээс хамааран урьд урьдынхаас олон гэрч дуудагдсан болохыг тэрбээр тайлбарлаад “Хянан шалгах түр хорооны зүгээс холбогдох асуудлыг бүх талаас нь бүрэн дүүрэн шүүн хэлэлцэж, тодорхой үр дүнд хүрэхийн тулд олон гэрч оролцуулах шаардлага үүссэн. Хяналт шалгалтын ажлын явцад Оюу толгой төсөлтэй холбоотой онцгой анхаарч, шийдвэрлэх шаардлагатай цөөнгүй асуудал урьдчилсан байдлаар илрээд байгаа. Ялангуяа Оюу толгой төслийн хэрэгжилттэй холбоотойгоор манай төрийн байгууллагууд, төсөл хэрэгжүүлэгч талууд, шийдвэр гаргах түвшний зарим албан тушаалтны шийдвэр гаргасан үйл ажиллагаа олон нийтэд ойлгомжгүй, эрх зүйн болон эдийн засгийн үндэслэл тооцоо нь үлэмж эргэлзээтэй хэвээр байна. Өнгөрсөн хугацаанд эл төсөлтэй холбоотойгоор Монголын талын үйл ажиллагаанд баримтлах зарчим, удирдамж, чиглэлийг тодорхойлсон Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөмж, Улсын Их Хурлын тогтоол удаа дараа гарч байсан ч хэрэгжилт тодорхойгүй байна. Хянан шалгах түр хороонд ирүүлсэн нотлох баримтын талаас илүү хувийг нууцын зэрэглэлд хамааруулж ирүүлсэн зэрэг хүндрэл бэрхшээл тулгарч байсан хэдий ч аливаа байгууллага албан тушаалтнууд гаргаж байсан шийдвэрүүдийнхээ талаар олон нийтийн өмнө ил тод, хариуцлагатайгаар тайлбар хийх ёстойг сануулж, тэмдэглэе” гэв.

Төгсгөлд нь сонсголын явцад иргэдийн мэдэх эрхэд халдаж хэлэлцэж буй асуудлыг ямар нэгэн хэлбэрээр бүдгэрүүлэх, тодорхойгүй орхигдох явдал гарах ёсгүй гээд тэрбээр “Улсын Их Хурлын 2025 оны 62 дугаар тогтоолд дурдсан хоёр үндсэн зорилтын хүрээнд Оюу толгой төслөөс Монголын талын хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэх, баталгаажуулах нөхцөлийг бүрдүүлэх явдал бөгөөд хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулахдаа талууд харилцан тохиролцож, ард нийтээрээ хүлээж байсан хүртэх ашгийн хэмжээ ямар шалтгаанаар өөрчлөгдсөн гэх зэрэг олон асуултад нотолгоотой, тодорхой хариулт авах боломж бүрдэнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Энэ төслийн үр дүнг хүртэх эзэд нь гагцхүү Монголын ард түмэн бөгөөд газрын хэвлийн доорх баялаг зөвхөн өнөөгийн бидний өмч биш, ирээдүйн Монголын тал нутагт олон үеэрээ амьдрах үр хойчсын маань өв хөрөнгө тул оролцогч Та бүхэн нэгэн үзүүрт сэтгэлээр хандаж, тодорхой үр дүнд хүрнэ гэдэгт итгэлтэй байна” гэв.

Үргэлжлүүлэн Түр хорооны дарга нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголын тов, сэдвүүдийн талаар танилцууллаа. 2025 оны 12 дугаар сарын 08-ны өдрийн сонсголоор “Жавхлант” (MV-15225), “Шивээ толгой” (MV-15226) ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайн нөөцийг тогтоож, үнэлгээг тодорхойлсон болон холбогдох бусад баримтад үндэслэн төрийн эзэмшлийн хувь, хэмжээг тогтоохтой холбоотой асуудлыг хэлэлцэнэ.

2025 оны 12 дугаар сарын 10, 12-ны өдрүүдэд “Оюу толгой” ХХК-ийн Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ /Нэмэлт, өөрчлөлт оруулж, дахин тодотгосон/-ний санхүүжилтийн хүүгийн хувь, түүнийг олон улсын зах зээлийн жишигт нийцүүлэн бууруулах талаар авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, холбогдох үр дагаварын талаарх нотлох баримтуудыг шинжлэн судлахаар товложээ.

Хянан шалгах түр хорооны нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголын дэгийг тэрбээр танилцуулаад, сонсголын танхимд байгаа оролцогч парламентыг хүндэтгэх, сонсголын дэгийг сахих, сонсгол даргалагчийн хууль ёсны шийдвэрийг биелүүлэх үүрэгтэйг танилцууллаа. Сонсголыг нээлттэй явуулж, олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр шууд дамжуулах ч Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн холбогдох зохицуулалтыг үндэслэн Түр хорооны гишүүн нийтийн сонсголыг бүхэлд нь, эсхүл зарим хэсгийг хаалттай явуулах горимын санал гаргавал гишүүдийн олонхын саналаар шийдвэрлэх юм байна.

Нотлох баримтыг шинжлэн судлах зорилгоор гэрч, шинжээч, хянан шалгагч болон бусад оролцогчоос сонсгол даргалагч болон зөвхөн Түр хорооны гишүүд асуулт асууж болох бөгөөд асуулт, хариултын хугацаа Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны нийтлэг дэгийн дагуу тус бүр 4 минут байх юм байна. Хариулт, тайлбар хангалтгүй гэж үзвэл 1 минутаас илүүгүй хугацаагаар нэмэлт асуулт асууж, тайлбар авч болох юм байна. Сонсголд оролцогчид сонсголын явцад дуу, дүрсний бичлэг хийх, зураг авах нь хориотой гэдгийг мөн дурдсан.

Ийнхүү нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголын дэгийг Улсын Их Хурлын гишүүн, сонсгол даргалагч О.Батнайрамдал танилцуулснаар сонсголын үйл ажиллагаа эхлэв.

“Жавхлант” (MV-15225), “Шивээ толгой” (MV-15226) ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайн нөөцийг тогтоож, үнэлгээг тодорхойлсон болон холбогдох бусад баримтад үндэслэн төрийн эзэмшлийн хувь, хэмжээг тогтоохтой холбоотой асуудлаарх нотлох баримтуудыг шинжлэн судалж байна. Эхлээд Оюу толгой төслийн талаар болон Оюу толгой бүлэг ордын геологи, нөөцийн асуудлын талаар шинжээч танилцуулга хийлээ.

Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.2-т заасны дагуу сонсголын ирцийг Тамгын газар бүртгэж, ирээгүй гэрч, шинжээч, хянан шалгагч, ажиглагч болон холбогдох бусад этгээдэд сонсголын товыг мэдэгдсэн эсэх, ямар шалтгаанаар ирээгүй болохыг сонсгол даргалагчид илтгэв. Тухайн сэдвээр нийт 13 гэрч дуудагдсан бөгөөд тус бүрд нь мэдэгдэх хуудсыг хүргүүлжээ. Эдгээрийн дөрөв нь сонсголд оролцох боломжгүй гэдгээ урьдчилан бичгээр ирүүлсэн бол найман гэрч хүрэлцэн ирсэн, нэг гэрч ирээгүй хэмээн Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хяналт шалгалтын газрын ахлах мэргэжилтэн С.Сэргэлэн танилцуулав.

Нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголын даргалагч О.Батнайрамдал гэрчүүдийн эрх, үүргийг дэлгэрэнгүй танилцуулснаар сонсгол үргэлжиллээ. Өнөөдрийн сонсголд нийтдээ 116 гэрчийг дуудсан бөгөөд дээрх хоёр сэдвээс гадна “Жавхлант” (MV-15225), “Шивээ толгой” (MV-15226) ашиглалтын тусгай зөвшөөрөлтэй холбоотой асуудал, мөн тус ордуудын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчтэй холбоотой асуудал, "Жавхлант" (MV-15225), "Шивээ толгой" (MV-15226) ашиглалтын тусгай зөвшөөрлүүд ба Оюу толгой төслийн Хөрөнгө оруулалтын гэрээний хамаарлын талаар шинжээчийн дүгнэлт, хянан шалгагч нарын тайланг сонсох, шаардлагатай нотлох баримтыг танилцуулах, холбогдох гэрчүүдээс асуулт асууж, хариулт авах, гэрч, шинжээч, хянан шалгагчаас тайлбар авах юм. Сонсголын хөндлөнгийн ажиглагчаар “Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциаци”, "Иргэн та хүч залуусын нэгдэл", "Татварт иргэний хяналт" төрийн бус байгууллага болон Сайн ардчилсан иргэдийн намын төлөөлөл, иргэдийн төлөөлөл оролцож байна хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.